โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ“คลองลัดโพธิ์”
คลองลัดโพธิ์เปนชื่อคลองเดิม อยูบริเวณ ต.ทรงคะนอง อ.พระประแดง เขตจังหวัด สมุทรปราการและ
กรุงเทพมหานคร เปนคลองลัดทางเหนือ-ใตของคุงน้ําของแมน้ําเจาพระยา แตมีสภาพตื้นเขิน มีความกวางเพียง
10-15 เมตร ความยาวราว 600 เมตร เนื่องจากสภาพของแมน้ําเจาพระยาเดิมที่มีลักษณะไหลวนคดเคี้ยวบริเวณ
รอบพื้นที่บริเวณบางกระเจานั้นมีความยาวถึง 18 กิโลเมตร นั้นทําใหการระบายน้ําที่ทวมพื้นที่ชั้นในของ
กรุงเทพมหานครเปนไปไดชา ไมทันเวลาน้ําทะเลหนุน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯจึงมีพระราชดํารัส เมื่อวันที่
4 ธันวาคม พ.ศ. 2549 ใหพัฒนาใชคลองลัดโพธิ์ เปนพื้นที่บริหารจัดการน้ํา เพื่อแกปญหาน้ําทวม
กรุงเทพมหานคร โดยยึดหลักการ "เบี่ยงน้ํา" ( Diversion) และทรงเสด็จพระราชดําเนินทางชลมารคไปทรงเปด
ประตูระบายน้ําคลองลัดโพธิ์ และทรงเปดสะพานภูมิพล 1 ภูมิพล 2 ในวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2553
โครงการพระราชดําริคลองลัดโพธิ์อยูภายใตการดูแลของหนวยงานหลัก 3 หนวยงานคือ กรมชลประทาน
กรุงเทพมหานคร และคณะกรรมการพิเศษ เพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ(กปร.) โดยใช
หลักการการระบายน้ําที่หลากและน้ําที่ทวมทางสองฝงของแมน้ําเจาพระยาลงสูทะเลทันทีในชวงกอนที่น้ําทะเล
หนุน และปดคลองลัดโพธิ์เมื่อน้ําทะเลหนุน เพื่อหนวงน้ําทะเลไมใหขึ้นลัดเลาะไปตามแนวแมน้ําเจาพระยาที่คด
โคงถึง 18 กิโลเมตรกอนซึ่งใชเวลามากจนถึงเวลาน้ําลง ทําใหไมสามารถขึ้นไปทวมตัวเมืองได นอกจากนั้นยังชวย
ลดเวลาการเดินทางของน้ําจาก 5 ชม.ใหเหลือเพียง 10 นาที เทานั้น
ประตูระบายน้ําคลองลัดโพธิ์ อันเนื่องมาจากพระราชดําริ มีศักยภาพในดานการผลิตไฟฟาดวยพลังน้ํา ซึ่ง
กรมชลประทาน ไดรวมกับมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ทําการศึกษาและวิจัย โดยการประดิษฐกังหันไฟฟาพลังน้ํา
ไหลตนแบบขึ้นมา 2 แบบ คือ แบบหมุนตามแนวแกน ( Axial Flow) และแบบหมุนขวางการไหล ( Cross
Flow) โดยใชใบพัดตนแบบที่วิเคราะหและผลิตขึ้นแบบหมุนตามแนวแกนมีเสนผาศูนยกลาง 2 เมตร และใบพัด
แบบหมุนขวางการไหลมีเสนผาศูนยกลาง 1 เมตร ยาว 2.50 เมตร ที่ความเร็วน้ําออกแบบ 2 เมตรตอวินาที จะทํา
ใหไดกําลังไฟฟาสูงสุด 5 กิโลวัตต โดยไดดําเนินการประกอบและติดตั้งกังหันทั้ง ๒ แบบกับโครงเหล็กที่ปรับขึ้นลง
ไดบริเวณทายประตูระบายน้ําคลองลัดโพธิ์ เพื่อทําการทดลองผลิตกระแสไฟฟา ผลปรากฏวา ไดกําลังไฟฟา
สูงสุดถึง 5.74 กิโลวัตต สูงกวาที่ไดวิเคราะหและคํานวณออกแบบไว ตัวอาคารประตูระบายน้ําเปนคอนกรีตเสริม
เหล็ก มีชองประตูระบายน้ําที่ติดตั้งบานระบายน้ํา 4 ชอง กวางชองละ 14 เมตร โดยฤดูแลงจะปดบานระบายน้ํา
ตลอดฤดู สวนฤดูน้ําหลากปดบานประตูเมื่อน้ําทะเลกําลังขึ้น และเปดบานประตูในชวงที่น้ําทะเลกําลังลง เริ่ม
กอสรางเมื่อ 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2545 ถึง มิถุนายน พ .ศ. 2548 มีงบประมาณ 509 ลานบาท ซึ่งนอกจากเปน
ประตูระบายน้ําแลว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ไดพระราชทานพระราชดําริใหพิจารณาใชพลังงานน้ําที่ระบาย
ผานคลองลัดโพธิ์ใหเปนพลังงานไฟฟา โดยออกแบบเปนกังหันพลังน้ําอาศัยพลังงานจลนจากความเร็วของ
กระแสน้ํา ติดตั้งบริเวณประตูระบายน้ําเพื่อผลิตกระแสไฟฟาพลังน้ํา ซึ่งไดกําลังไฟฟาสูงสุดที่ 5.74 กิโลวัตตตอวัน
หลังจากเปดใชงานโครงการ เมื่อเปรียบเทียบกับสภาวะกอนมีโครงการ การศึกษาการตรวจสอบการ
ระบายน้ําของแมน้ําเจาพระยาบริเวณที่มีลักษณะทางกายภาพคลายคลึงกับโครงการคลองลัดโพธิ์จากสภาพจริง
และ ศึกษาแบบจําลองทางกายภาพ พบวาการไหลของน้ําจากปากคลองลัดโพธิ์ ความแรงของน้ําไมพุงกระทบถึง
ฝงซายของแมน้ําเจาพระยาดานตรงขามกับปลายคลองลัดโพธิ์ แตเกิดกระแสน้ําหมุนวนเขาหาฝงขวาของแมน้ํา
ดานใกลกับ ปลายคลองลัดโพธิ์และการเปดประตูระบายคลองลัดโพธิ์ เวลาน้ําลงจะทําใหระดับน้ําหนาปากคลอง
ลดลง ทําใหสามารถเพิ่มการระบายน้ํามากกวากรณีปดบานประมาณ 10- 30 เปอรเซ็นต ในชวงเวลาน้ําลง
ต่ําสุด ผลการศึกษาแบบจําลองคณิตศาสตรของแมน้ําเจาพระยา ชวงระยะจากศูนยศิลปาชีพบางไทร ถึงปาก
แมน้ําบริเวณปอมพระจุลจอมเกลา กรณีสมมุติเปนการไหลแบบคงที่คือระดับน้ําทะเลไมเปลี่ยนแปลง พบวาการ
เปดประตูระบายคลองลัดโพธิ์ทําใหระดับน้ําตลอดชวงระยะของลําน้ําแบบจําลองลดลง และกรณีการไหลแบบไม
คงที่ น้ําทะเลขึ้นลงสภาวะปกติ น้ําขึ้นสูงสุด + 1.30 ม.รทก. และลงต่ํา- 1.00 ม.รทก. ผลการจําลองการไหลใน
ชวงเวลา 24 ชั่วโมง พบวา การเปดประตูระบายน้ําคลองลัดโพธิ์ชวยใหระดับน้ําในแมน้ําเจาพระยาชวงระยะตั้งแต
ปากคลองถึงบางไทร รวมถึงบริเวณโคงออม ผานการทาเรือแหงประเทศไทย ลดลง สวนระดับน้ําดานปลายคลอง
ถึงปากแมน้ํามีระดับสูงขึ้นเล็กนอย เนื่องจากปริมาณน้ําไหลเพิ่มขึ้น แต สภาพลําน้ําตั้งแตปลายคลองลัดโพธิ์ถึง
ปากแมน้ํารูปตัดลําน้ํามีขนาดใหญ
นอกจากคลองลัดโพธิ์จะชวยปองกันเรื่องภัยน้ําทวมไดแลว ทุกวันนี้บริเวณละแวกคลองลัดโพธิ์ยังไดกลาย
มาเปนอีกหนึ่งแหลงทองเที่ยวของอําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งมีความนาสนใจในการทองเที่ยว
เพราะบริเวณคลองลัดโพธิ์ไดจัดทําเปนสวนสาธารณะ ชื่อ “สวนสุขภาพลัดโพธิ์” ที่มีความรนรื่นดวยตนไมนอย
ใหญ ใหใชเปนสถานที่พักผอนหยอนใจ ออกกําลังกายไดอีกดวย
